Οικονομική κρίση & θάλασσα
Στην εποχή της οικονομικής κρίσης που κυριαρχεί, εύλογο είναι το
ερώτημα τι θα συμβεί στη θάλασσα.
Η αλιευτική πίεση που είχε αυξηθεί
υπέρμετρα τα τελευταία χρόνια θα υποχωρήσει ώστε να πάρει η θάλασσα μια
ανάσα, ή θα συνεχίσει την ανοδική πορεία της;
Η ζήτηση των αλιευμάτων, από την οποία κυρίως εξαρτάται η
εντατικοποίηση της παραγωγής, μοιάζει να έχει υποχωρήσει σχετικά, κυρίως
μάλιστα των ακριβότερων ψαριών. Ο καταναλωτής αναγκάζεται να καλύπτει
τις διατροφικές του ανάγκες σε ψάρι με τα φθηνότερα και μη απειλούμενα
είδη. Γόπες, σαρδέλες, μελανούρια, κέφαλοι, σάλπες, μικρά πετρόψαρα,
αλλά και σαλάχια, σμέρνες, μουγκριά και άλλα τέτοια ψάρια δεν υστερούν
σε τίποτα ούτε σε γεύση, ούτε σε πολύτιμα ιχνοστοιχεία των εμπορικών
ψαριών. Μόνη προϋπόθεση να είναι φρέσκα και να είναι ψαρεμένα σε καθαρά
νερά. Είναι κατά την άποψή μας μια υγιής τάση αυτή, αφού τα είδη αυτά
διατηρούν σε σημαντικό ποσοστό τον πληθυσμό τους και ωριμάζουν σε μικρό
χρονικό διάστημα. Είναι επίσης πολύ φθηνά. Αυτό που λένε οι ψαράδες, ότι
«όποιος ξέρει να φάει ψάρι, το τρώει τζάμπα», είναι αλήθεια.
Τι γίνεται όμως με τα ακριβά ψάρια, εκείνα που κυρίως ενδιαφέρουν τόσο τον παραγωγό, όσο και τον έμπορο;
Συναγρίδες και αστακοί θα φθάσουν στο τραπέζι του μέσου Eλληνα
καταναλωτή με λιγότερη συχνότητα από ό,τι στην εποχή της ευμάρειας,
ωστόσο δεν έχει εκλείψει η τάση που θέλει το διαιτολόγιο της ελληνικής
οικογένειας να εμπλουτίζεται με τα καλύτερα και ακριβότερα. Ποτέ εξάλλου
η παραγωγή αυτών των ειδών δεν μπόρεσε να καλύψει τη ζήτηση, και παρά
την οικονομική κρίση, κάποιες κοινωνικές ομάδες διαθέτουν και θα
συνεχίσουν να διαθέτουν το χρήμα που χρειάζεται για την εξαγορά τής έτσι
κι αλλιώς μικρής σοδειάς. Καθώς ωστόσο οι ομάδες αυτές βρίσκονται
κυρίως στα μεγάλα αστικά κέντρα, μακριά από το πεδίο δραστηριοποίησης
του ψαρά, εκείνοι που φαίνεται ότι ωφελούνται από την κατάσταση που
διαμορφώνεται είναι και πάλι οι μεσάζοντες, οι έμποροι των ψαριών που
μεσολαβούν ανάμεσα σε παραγωγό και καταναλωτή.
Με πρόσχημα την
οικονομική κρίση, θα αγοράζουν το πολύτιμο εμπόρευμα σε όλο πιο χαμηλές
τιμές, ενώ θα διατηρούν την τελική τιμή των ψαριών στα επίπεδα της
παλιάς, καλής εποχής. Αυτό συμβαίνει ήδη από το 2008, όταν τα πρώτα
σύννεφα σκέπασαν τον ουρανό της ελληνικής οικονομίας. Συμβαίνει μάλιστα,
ιδιαίτερα τις εποχές εκτός τουριστικής σεζόν, τότε που ο ψαράς δεν
έχει καμία εναλλακτική επιλογή προκειμένου να εξαργυρώσει την παραγωγή
του. Είδαμε πρόπερσι λοιπόν μεγάλες συναγρίδες να πωλούνται στην Ιθάκη
προς 17 ευρώ το κιλό, μια τιμή που επιτρέπει στον μεσάζοντα ποσοστό
κέρδους που προσεγγίζει ή και υπερβαίνει το 100%.
Η πτώση των τιμών του παραγωγού απαξιώνει συνολικά την εργασία του και
υποβιβάζει το επίπεδό της, ωστόσο δεν τον αποτρέπει από την
εντατικοποίηση της δραστηριότητάς του, το αντίθετο συμβαίνει. Ο ψαράς
υποχρεώνεται να αυξήσει την παραγωγή του προκειμένου να κατορθώσει να
ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις του. Προκειμένου να το καταφέρει αυτό, θα
χρησιμοποιήσει περισσότερα δίχτυα, θα δουλέψει περισσότερο χρόνο στη
θάλασσα και σε πολλές περιπτώσεις θα παρανομήσει. Απαγορευμένα, και
συνεπώς παραγωγικότερα εργαλεία θα ξαναμπούν στη θάλασσα, μέθοδοι
αλίευσης που με πολύ κόπο μπήκαν στο περιθώριο θα επανέλθουν, και όλα
αυτά τελικά είναι προφανές ότι θα βλάψουν ακόμα πιο πολύ το ενάλιο
οικοσύστημα. Για παράδειγμα, η βιτζότρατα απαγορεύτηκε πρόσφατα, ωστόσο η
μαρίδα δεν λείπει από κάθε πάγκο μανάβη. Πώς συμβαίνει άραγε αυτό το
οξύμωρο; Συμβαίνει διότι οι νόμοι από μόνοι τους δεν έχουν καμία αξία,
τα οφέλη θα προέκυπταν εάν εφαρμόζονταν.
Η οικονομική κρίση και η
κατακόρυφη άνοδος των ποσοστών της ανεργίας στρέφει όλο και
περισσότερους ερασιτέχνες προς τη λαθραλιεία και την εμπορική
εκμετάλλευση των ψαριών που πιάνουν. Δεν είναι κάτι που μπορεί εύκολα
και ελαφρά τη καρδία να το κακίσει κανείς, αφού η ανάγκη να επιβιώσει ο
άνθρωπος με αξιοπρέπεια οφείλει να γίνεται σεβαστή, είναι προφανές
ωστόσο ότι το αποτέλεσμα αυτής της τάσης δεν είναι θετικό για τη
θάλασσα. Οι περιθωριοποιημένοι ανέκαθεν στρέφονταν στη θάλασσα για να
επιβιώσουν, αυτό το δικαίωμα δεν τους το αρνήθηκαν ποτέ οι ισχυροί. Τους
το αρνούνται στις μέρες μας, όχι για το καλό της θάλασσας ωστόσο, αυτό
είναι το τελευταίο που τους ενδιαφέρει. Τους το αρνούνται για να
μπορέσουν να ξεπουλήσουν τον πλούτο της θάλασσας στις πολυεθνικές και
στο μεγάλο κεφάλαιο, χωρίς να εμποδίζονται όλοι αυτοί από τους
«ενοχλητικούς» του μαύρου, του αφορολόγητου μεροκάματου. Τίποτα δεν
μπορεί πια να είναι αφορολόγητο στον κόσμο του ελεύθερου εμπορίου, και η
προσπάθεια να εμπεδωθεί η νοοτροπία αυτή στον κόσμο είναι πρωταρχικό
μέλημα των υπαλλήλων του κεφαλαίου.
Η οικονομική κρίση και η έλλειψη κονδυλίων στερεί από τις αρμόδιες
αρχές τη δυνατότητα ελέγχου της λαθραλιείας. Τα σκάφη του λιμενικού
μένουν δεμένα στα λιμάνια εξαιτίας της δυσπραγίας, αφού δεν υπάρχουν πια
χρήματα ούτε για καύσιμα, ούτε για ανταλλακτικά και σέρβις των μηχανών.
Αν συνυπολογιστεί η αύξηση του αριθμού των επίορκων υπαλλήλων, των
διεφθαρμένων που πολλαπλασιάζονται εξαιτίας της κρίσης, γίνεται φανερό
ότι οι τρέχουσες συνθήκες μόνο καλό δεν πρόκειται να κάνουν στη θάλασσα.
Εξαντλήσαμε τη θάλασσα τα τελευταία 60 χρόνια, βασισμένοι στη
λανθασμένη πεποίθηση ότι είναι ανεξάντλητη, κάτι που έχει διαψευστεί
αμετάκλητα.
Κατανοώ εν μέρει τους ψαράδες που ψαρεύουν παράτυπα.
Επικρατεί η αίσθηση ότι ο «τρύγος» τελειώνει, και τώρα, στα «ξέτρυγα»,
όποιος προλάβει θα μαζέψει τους τελευταίους καρπούς.
Χρεωμένοι οι περισσότεροι στις τράπεζες για να αγοράσουν σύγχρονα και
ενεργοβόρα αλιευτικά, είναι κι αυτοί πιασμένοι στο μαγγανοπήγαδο της
«ανάπτυξης». Το ότι είναι λάθος αυτό, σε όλα τα επίπεδα, φάνηκε ήδη και
τις συνέπειες τις πληρώνουμε ήδη και θα τις πληρώσουμε πολύ ακριβότερα
τα αμέσως επόμενα χρόνια. Τίποτα δεν μπορεί να αναπτύσσεται εσαεί, σε
πεπερασμένο περιβάλλον. Το θαλασσινό περιβάλλον, από χέρι πεπερασμένο,
δεν μπορεί να συμμετέχει σε αυτή την ξέφρενη κούρσα. Γιατί να συνεχίσει η
ανάπτυξη της αυτοκινητοβιομηχανίας, όταν ο πλανήτης έχει γεμίσει πια με
αυτοκίνητα; Γιατί να πρέπει να γίνει τσιμέντο και το
τελευταίο ελεύθερο τετραγωνικό μέτρο της ελληνικής επικράτειας; Για να
μην καταρρεύσει το οικονομικό σύστημα θα πει κανείς. Ε, προκειμένου να
καταρρεύσει το οικοσύστημα, ας καταρρεύσει καλύτερα το νεοφιλελεύθερο
οικονομικό σύστημα, αν πρόκειται να επικρατήσει η λογική και να πάμε σε
αειφόρο και υγιή οικονομία, που θα μεριμνά και για τις επόμενες γενεές
που ασφαλώς σε τίποτα δεν φταίνε.
Μέσα σε όλο αυτό τον κυκεώνα,
εύκολα χάνει κανείς το δάσος και δεν βλέπει παρά το δέντρο. Η κεντρική
αιτία αυτής της στρέβλωσης και κοινός παρονομαστής των δεινών της
θάλασσας και όχι μόνον αυτής, δεν είναι άλλη από τη μανία του κέρδους.
Εξαιτίας αυτής της μανίας που εκτρέφεται από το οικονομικό σύστημα, ή
εξαιτίας του συστήματος που δημιουργήθηκε από τη συγκεκριμένη μανία,
οδηγηθήκαμε στη συγκέντρωση του πλούτου στα χέρια των ολίγων «εκλεκτών»,
που λυμαίνονται τους πόρους και εξαναγκάζουν σε λιμοκτονία το σύνολο
του τρίτου κόσμου, μεγάλο μέρος του δεύτερου, και περισσότερο από το ένα
τρίτο του πρώτου κόσμου. Οι κυβερνήσεις δεν είναι παρά υποχείρια αυτών,
ανδρείκελα που με τεχνάσματα υφαρπάζουν την έγκριση-ψήφο των πολλών,
στήνοντας την απάτη που ονομάζεται «κοινοβουλευτική δημοκρατία» Το ότι
πρόκειται περί απάτης, είναι ξεκάθαρο και σαφέστατο.
Οταν ο κάθε
πολιτικός δικαιούται προεκλογικά να εξαγγέλλει οτιδήποτε προκειμένου να
χαϊδέψει τα αφελή αυτιά του εκλογικού σώματος, και αφού εκλεγεί να
εφαρμόζει τα εντελώς αντίθετα, τι άλλο είναι; Το «λεφτά υπάρχουν» είναι
πολύ χαρακτηριστικό και πολύ πρόσφατο για να έχει ξεχαστεί.
Αν
εξουσιοδοτήσει κάποιος έναν άλλο να κάνει αντ' αυτού μια ενέργεια, μία
πράξη, και ο άλλος κάνει τα ακριβώς αντίθετα, ή αμελήσει να κάνει αυτό
το οποίο ανέλαβε, ο πρώτος που θα έχει ζημιωθεί από την αμέλεια
δικαιούται να στραφεί δικαστικά εναντίον του, να διεκδικήσει την
αποκατάσταση της ζημιάς που θα έχει υποστεί και ασφαλώς θα βρει το δίκιο
του. Στην περίπτωση της αστικής δημοκρατίας, όπου ο πολιτικός μέσω της
ψήφου που λαμβάνει εξουσιοδοτείται μαζικά να κάνει αυτά που εξαγγέλλει,
το αυτονόητο δεν ισχύει.
Ενα άλλο ζήτημα που επιτακτικά μπήκε
στην επικαιρότητα εξαιτίας της δυσπραγίας, είναι εκείνο της
εκμετάλλευσης των υποθαλάσσιων κοιτασμάτων πετρελαίου και φυσικού
αερίου. Μαθαίνουμε ότι θα υπάρξουν κέρδη της τάξης των 20 δισ. σε βάθος
χρόνου 20 ετών. Διόλου ασήμαντο ποσόν βεβαίως, αλλά σε σχέση με το ύψος
του χρέους δεν είναι παρά σταγόνα στον ωκεανό.
Από την άλλη, ο
κίνδυνος για το περιβάλλον που αυτή η πρακτική εγκυμονεί είναι σαφής κι
έγινε ξεκάθαρος με το πρόσφατο ατύχημα στον κόλπο του Μεξικού. Αν συμβεί
κάτι ανάλογο στο Ιόνιο ή αλλού, η ζημιά θα είναι τεράστια σε οικονομικό
επίπεδο για τον τουρισμό και την αλιεία, πέρα από τις λοιπές
προεκτάσεις. Αξίζει τον κόπο να ρισκάρουμε το πολυτιμότερο που έχουμε ως
χώρα, το βασικό μας πλεονέκτημα, την υπέροχη ελληνική θάλασσα, για να
πληρώσουμε μικρό μέρος των τοκοχρεολυσίων; Η απλή λογική λέει πως δεν
αξίζει και πως δεν έχουμε κανένα δικαίωμα να κάνουμε κάτι τέτοιο.
Οι περιθωριοποιημένοι ανέκαθεν στρέφονταν στη θάλασσα για να
επιβιώσουν, αυτό το δικαίωμα δεν τους το αρνήθηκαν ποτέ οι ισχυροί.Τους
το αρνούνται σήμερα για να μπορέσουν να ξεπουλήσουν τον πλούτο της
θάλασσας στις πολυεθνικές και στο μεγάλο κεφάλαιο, χωρίς να εμποδίζονται
όλοι αυτοί από τους «ενοχλητικούς» του μαύρου, του αφορολόγητου
μεροκάματου.
.ethnos.gr
Κωστής Γεωργάς