Μια ενημέρωση για όσους δεν έχουν ενημερωθεί…
Ένα κείμενο του Δίκτυου Οικολογικών Οργανώσεων Αιγαίου
Εισαγωγή
Η
χώρα μας αντιμετωπίζει τα τελευταία χρόνια ένα τεράστιο ζήτημα: την
εξάπλωση χιλιάδων ανεμογεννητριών (α/γ) στα βουνά και τα νησιά μας. Το
Χωροταξικό Πλαίσιο των ΑΠΕ (2008) και το νομοσχέδιο Επιτάχυνσης των ΑΠΕ
(2009) επιδιώκουν να μετατρέψουν τη χώρα μας σε ένα τεράστιο αιολικό
πάρκο.Το
Δίκτυο Οικολογικών Οργανώσεων Αιγαίου αντιμετωπίζοντας το πρόβλημα στις
νησιωτικές περιοχές προσπαθεί να διαφωτίσει και να ενημερώσει την κοινή
γνώμη για τις συνέπειες ενός τέτοιου εγχειρήματος. Λίγοι έχουν
καταλάβει τι πρόκειται να συμβεί, επειδή τα ΜΜΕ και η αιολική βιομηχανία
προβάλλουν μόνο την θετική πλευρά των αιολικών πάρκων αποκρύπτοντας τα
σοβαρές επιπτώσεις που συνεπάγονται. Οι φωνές των τοπικών κοινωνιών που
επισημαίνουν τις επιπτώσεις αγνοούνται από την επίσημη πολιτεία και
λοιδορούνται με γελοία επιχειρήματα στα ΜΜΕ. Τα στοιχεία που παραθέτουμε
βασίζονται σε ανεξάρτητους επιστήμονες και τεχνικούς που δεν έχουν
κανένα συμφέρον από την επιβολή των αιολικών πάρκων (ΑΠ). Ιδιαίτερα
βοηθητικό και ενημερωτικό είναι το βιβλίο The Wind Farm Scam (2009) από
το οποίο προέρχονται και τα περισσότερα στοιχεία.
Τα επιχειρήματα
που εκθέτουμε είναι δύο ειδών: πρώτον, η τεχνολογία της αιολικής
ενέργειας δεν είναι σε θέση να αντικαταστήσει τα ορυκτά καύσιμα ούτε να
συμβάλλει αποτελεσματικά στη μείωση των εκπομπών CO2. Δεύτερον, η μαζική
εγκατάσταση α/γ θα έχει σοβαρές συνέπειες στα φυσικά τοπία της χώρας
μας και άμεσο αντίκτυπο στην ποιότητα ζωής των ανθρώπων και τις τοπικές
οικονομικές δραστηριότητες όπως ο τουρισμός. Η βιαστική και επιπόλαιη
απόφαση να σπείρουμε χιλιάδες α/γ σε κάθε γωνιά της πατρίδας μας θα
υποβαθμίσει εκτεταμένες και σημαντικές περιοχές της χώρας μας. Η δική
μας πρόταση στο ενεργειακό πρόβλημα εστιάζει στη σημασία της
εξοικονόμησης και την προώθηση των ΑΠΕ μικρής κλίμακας που καθιστούν
κάθε κάτοικο και τόπο αυτοδύναμο.
Οι ανεμογεννήτριες παράγουν ασταθή και απρόβλεπτη ενέργεια
Η παραγωγή ρεύματος από τα ΑΠ είναι ασταθής και διακοπτόμενη επειδή ο
αέρας φυσά με απρόβλεπτη δύναμη κάθε φορά. Η καταγραφή της παραγόμενης
ενέργειας σε διάφορα ΑΠ στη Δανία, Γερμανία, Ισπανία, Βρετανία δείχνει
έντονη διακύμανση με μεγάλες περιόδους χαμηλής παραγωγής και στιγμιαίες
ανόδους μέγιστης παραγωγής. Η ταχύτητα του ανέμου για να λειτουργήσει
μια α/γ κυμαίνεται μεταξύ 3m/s και 25m/s. Κάτω ή πάνω από αυτά τα όρια
οι α/γ μένουν ακίνητες. Όταν όμως σταματάνε να λειτουργούν, τότε χάνουν
το συγχρονισμό τους με το κεντρικό σύστημα και η παραγωγή ενέργειας
σταματάει. Αυτό είναι ένα βασικό μειονέκτημα της αιολικής ενέργειας ότι
δηλ. δεν μπορείς να την έχεις τη στιγμή που τη χρειάζεσαι ( University
of Massachusetts, Renewable Energy factsheet). Κάθε kWh από α/γ είτε
χρησιμοποιείται στιγμιαία είτε χάνεται επειδή δεν υπάρχει τρόπος
αποθήκευσης της ενέργειας. Στη Δανία δεν έχουν βρει κάποιο
αποτελεσματικό τρόπο αποθήκευσης, γι αυτό εξάγουν την πλεονάζουσα
ενέργεια στις γειτονικές χώρες.
Οι ανεμογεννήτριες προκαλούν ανισορροπία στο σύστημα
Το γεγονός της έντονης διακύμανσης του ρεύματος που παρέχουν οι α/γ,
δημιουργεί μεγάλα προβλήματα στη σταθερότητα του συστήματος. Επειδή το
φορτίο που παράγουν οι α/γ μπορεί να χαθεί ξαφνικά λόγω των
μεταβαλλόμενων καιρικών συνθηκών, αυξάνεται ο κίνδυνος των γενικών
μπλακ-αουτ ιδιαίτερα στην περίπτωση μεγάλης διείσδυσης των ΑΠΕ στο
σύστημα. Στο Τέξας το 1998 η παραγόμενη αιολική ισχύς 1700 MW έπεσε
ξαφνικά στα 300 MW. Η Ισπανία το 2005 δοκίμασε παρόμοιο κίνδυνο
μπλακ-αουτ όταν το παραγόμενο ρεύμα 11.000 α/γ έπεσε στα 700 MW, ενώ
εκείνη τη στιγμή οι εφεδρικοί συμβατικοί σταθμοί ήταν εκτός λειτουργίας.
H E.ON Νetz (2005) αναφέρει ότι ακόμη και μια μικρή πτώση της τάσης στο
δίκτυο μεταφοράς μπορεί να προκαλέσει την αποσύνδεση των ΑΠ από το
κεντρικό σύστημα. Η ήδια έκθεση της Ε.ΟΝ Νetz επισημαίνει ότι από μόνη
της η αιολική ενέργεια δεν μπορεί να εξασφαλίσει την ασφάλεια του
εφοδιασμού και τη σταθερότητα του συστήματος εάν δεν υποστηρίζεται από
θερμοηλεκτρικούς σταθμούς. Οι θερμοηλεκτρικοί σταθμοί είναι απαραίτητοι
για να κρατούν σταθερή την τάση του συστήματος που σε αντίθετη περίπτωση
κινδυνεύει από ξαφνική πτώση. Οι βασικές πηγές ενέργειας που στηρίζουν
ένα εθνικό σύστημα θα παραμείνουν, για πολλά χρόνια ακόμη, τα ορυκτά
καύσιμα, ενώ η αιολική ενέργεια και οι υπόλοιπες ΑΠΕ καταλαμβάνουν τη
θέση των συμπληρωματικών μορφών ενέργειας. Εξάλλου η αποτελεσματική
ενσωμάτωση της ενέργειας από ΑΠΕ στο κεντρικό σύστημα δεν είναι
δεδομένη, αλλά απαιτεί εκ βάθρων αλλαγές στον έλεγχο της παραγωγής,
διανομής και κατανάλωσης της ενέργειας. Τα σύγχρονα συστήματα ελέγχου
της ροής της ηλεκτρικής ενέργειας μέσω ‘έξυπνων δικτύων’ βρίσκονται σε
στάδιο έρευνας και πειραματισμού, ενώ οι επενδύσεις που απαιτούνται
είναι τεράστιες.
Οι ανεμογεννήτριες απαιτούν την υποστήριξη θερμοηλεκτρικών σταθμών
H παραγόμενη ενέργεια είναι τόσο ασταθής και χαοτική – κυμαίνεται
μεταξύ του μηδενός και του μέγιστου – ώστε τα ΑΠ ποτέ δεν θα μπορέσουν
να παράγουν φορτίο βάσης. Το σύστημα δεν μπορεί να βασιστεί μόνο στα ΑΠ
για να μείνει σταθερό, αλλά χρειάζεται πάντα διαθέσιμες εφεδρείες (
φορτίο βάσης) από άλλη πηγή όπως τα ορυκτά καύσιμα. Όταν ο άνεμος
σταματάει να φυσάει ή φυσάει λίγο, οι σταθμοί ορυκτών καυσίμων
αναλαμβάνουν να παρέχουν ηλεκτρικό ρεύμα. Η ισχύς (MW) της εφεδρείας για
να ανταποκρίνεται στη αιχμή ζήτησης πρέπει να είναι ισοδύναμη με την
ισχύ των ΑΠ με ένα επιπλέον ποσοστό ασφάλειας περίπου 20%. Μάλιστα για
να πετύχουν την αναπλήρωση, οι θερμοηλεκτρικοί σταθμοί χρειάζεται να
βρίσκονται σε συνεχή λειτουργία επειδή απαιτούνται πολλές ώρες για να
έρθουν σε σημείο που να παράγουν ρεύμα. Ο ισχυρισμός ότι με την
κατασκευή μεγάλης κλίμακας ΑΠΕ αντικαθιστούμε συμβατικούς σταθμούς
λιγνίτη ή φυσικού αερίου δεν ανταποκρίνεται στην αλήθεια. Τα χιλιάδες ΜW
αιολικής ενέργειας που σχεδιάζονται να διεισδύσουν στο σύστημα, πρέπει
να υποστηρίζονται από αντίστοιχα ΜW ενέργειας εργοστασίων άνθρακα ,
λιγνίτη ή φυσικού αέριου. Με τα λόγια της E.ΟΝ Netz (2005), της
εταιρείας που λειτουργεί τα περισσότερα ΑΠ στη Γερμανία, ‘τα ΑΠ δεν
μπορούν να αντικαταστήσουν τα θερμοηλεκτρικά εργοστάσια παρά μόνο σε ένα
περιορισμένο βαθμό’. Πράγματι το Der Spiegel (2007) ανακοινώνει ότι η
Γερμανία, αν και διαθέτει τη μεγαλύτερη αιολική ισχύ 16.000 MW,
ετοιμάζει 26 νέους ηλεκτροπαραγωγικούς σταθμούς άνθρακα. Η Δανία που
έχει εγκατεστημένη αιολική ισχύ άνω των 6.000 MW δεν έχει κλείσει τους
συμβατικούς σταθμούς παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματος ( Mason, 2005).
Οι ανεμογεννήτριες παράγουν ρεύμα χαμηλότερο ονομαστικής αξίας τους.
Καμιά πηγή ενέργειας που χρησιμοποιούμε δεν δουλεύει με απόδοση 100%.
Για παράδειγμα οι σύγχρονοι θερμοηλεκτρικοί σταθμοί άνθρακα καθώς και οι
πυρηνικοί σταθμοί δουλεύουν με απόδοση 80% έως 90%. Αντίθετα οι α/γ,
μεταξύ των ορίων ταχύτητας του ανέμου που λειτουργούν, παράγουν λιγότερο
από το μισό της ονομαστική αξία τους, κατά προσέγγιση παράγουν 25% έως
30% της ονομαστικής αξίας τους. Η ονομαστική ισχύς δεν συμπίπτει σε
καμιά περίπτωση με την πραγματική παραγόμενη ισχύ γεγονός που
αποκρύπτεται από την αιολική βιομηχανία. Πρακτικά για να βρούμε την
πραγματικά παραγόμενη ισχύ πολλαπλασιάζουμε την ονομαστική επί 25-30%
(δηλ. 1MW X 30% = 0.3 MW πραγματική ισχύς). Η μειωμένη απόδοση και η
ασταθής τάση της παραγόμενης ενέργειας σημαίνει ότι μόνο ένα μικρό μέρος
της συνολικής εγκαταστημένης αιολικής ισχύος είναι διαθέσιμο κάθε
στιγμή στο κεντρικό δίκτυο. Για παράδειγμα η E.ON Netz στην έκθεση της
(2005) εκτιμά ότι από τα 6.000 MW που έχει εγκαταστήσει στη Βαυαρία, η
ωφέλιμη ισχύς ήταν κατά μέσο όρο 1.265 MW. H ίδια έκθεση εκτιμά ότι η
παραγόμενη ανανεώσιμη ενέργεια αντικαθιστά τη συμβατική κατά 4% – 6%.
Μάλιστα τo παράδοξο είναι ότι το ποσοστό αυτό πέφτει όσο αυξάνει η
εγκαταστημένη ισχύς αιολικής ενέργειας. Ετσι η ίδια εταιρεία (E.ON Netz,
2005) αναφέρει χαρακτηριστικά ότι το 2020 στη Γερμανία αναμένεται
εγκατεστημένη αιολική ισχύς 48.000 MW που θα είναι σε θέση να
αντικαταστήσουν 2000 MW από θερμοηλεκτρικούς σταθμούς. Υπό το φως αυτών
των στοιχείων, ο ισχυρισμός ότι η αιολική ενέργεια συνεισφέρει στην
ενεργειακή ασφάλεια φαίνεται αστήρικτος και μάλλον ύποπτος.
Οι ανεμογεννήτριες δεν μειώνουν σημαντικά τις εκπομπές του CO2
Eίναι αλήθεια ότι οι ΑΓ δεν παράγουν καθόλου CO2, ωστόσο μοιάζουν
περισσότερο με τη χρήση ακριβών φαρμάκων αμφίβολης αποτελεσματικότητας
στην καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής. Στην πραγματικότητα η
εξοικονόμηση του CO2, ακόμη και αν η διείσδυση της αιολικής ενέργειας
στο σύστημα φτάσει στο 10%, θα είναι μικρή και αδικαιολόγητη σε σχέση με
το κόστος. Ο ισχυρισμός ότι μία MWh ανανεώσιμης ενέργειας αντικαθιστά
μία MWh θερμοηλεκτρικής ενέργειας δεν ανταποκρίνεται στην
πραγματικότητα. Αυτό συμβαίνει επειδή η λειτουργία των α/γ προϋποθέτει
την παράλληλη λειτουργία θερμοηλεκτρικών σταθμών που παρέχουν το φορτίο
βάσης και συνεπώς δεν υπάρχει ένα προς ένα αντικατάσταση της ανανεώσιμης
με την συμβατική ενέργεια. Κατά δεύτερο λόγο κάθε MW εγκαταστημένης
αιολικής ισχύος έχει μειωμένη απόδοση κατά τουλάχιστον 30%. Παρόλα αυτά η
βιομηχανία αιολικής ενέργειας υπολογίζει παραπλανητικά το όφελος σε
εκπομπές CO2 με βάση την ονομαστική ισχύ και όχι την πραγματική. Η
πραγματική ισχύς από 1MW αιολικής ισχύος είναι 0.3 MW ( 1MW x 30% = 0.3
MW) και η ωφέλιμη ενέργεια από 1 MW εγκαταστημένης ισχύος για ένα χρόνο:
0.3 ₓ 365 ₓ 24 = 2.628 MWh/έτος. Λαμβάνοντας υπόψη τις εκπομπές CO2 από
θερμοηλεκτρικούς σταθμούς που κυμαίνονται κατά μέσο όρο στους 0.43t
CO2/MWh υπολογίζουμε ότι για κάθε MW εγκαταστημένης αιολικής ισχύος
εξοικονομούνται 1.130t CO2 το χρόνο (2628MWh ₓ 0.43t CO2/MWh = 1.130t
CO2). Φαινομενικά υπάρχει εξοικονόμηση, ωστόσο πώς εξηγείται ότι σε
χώρες με εκτεταμένα ΑΠ όπως η Δανία οι εκπομπές CO2 δεν έχουν μειωθεί
(Mason, 2005, Etherington 2009); Ένας λόγος είναι ότι όταν η αιολική
ισχύς ανέρχεται σε χιλιάδες ΜW, απαιτούνται νέοι υποστηρικτικοί
θερμοηλεκτρικοί σταθμοί που λειτουργούν παράλληλα με χαμηλό ρυθμό
παραγωγής και κατά συνέπεια εκπέμπουν CO2. Από μιαν άλλη πλευρά, η όποια
ευεργετική μείωση CO2 από τα ΑΠ εξανεμίζεται μπροστά στην αυξανόμενη
συνολική ζήτηση και κατανάλωση της ενέργειας. Τέλος ένα μεγάλο μέρος της
αιολικής ισχύος που παράγει η Δανία το πουλάει στις γειτονικές χώρες,
Νορβηγία και Σουηδία, που έχουν μειωμένες εκπομπές CO2 επειδή ως κύριες
πηγές ενέργειας χρησιμοποιούν την πυρηνική και τη υδροηλεκτρική
ενέργεια. Σε τελική ανάλυση οι α/γ από μόνες τους δεν μειώνουν τις
εκπομπές των αερίων ρύπων, ενώ η επιδιωκόμενη μείωση των εκπομπών CO2
μπορεί να προκύψει από μια συνολική διαχείριση της ενέργειας. Οι
τεράστιες επενδύσεις στην παραγωγή και εγκατάσταση χιλιάδων α/γ, θα
μπορούσαν να στραφούν σε πιο αποτελεσματικούς τρόπους μείωσης CO2 όπως η
μείωση της κατανάλωσης και η αύξηση της ενεργειακής απόδοσης των
κατοικιών.
Οσο επεκτείνονται τα αιολικά πάρκα τόσο επεκτείνονται και τα δίκτυα μεταφοράς της ενέργειας.
Το σημαντικότερο εμπόδιο στην ανάπτυξη των ΑΠ είναι η ανυπαρξία επαρκών
δικτύων υψηλής τάσης για τη μεταφορά της ενέργειας. Επειδή τα ΑΠ
εγκαθίστανται σε απομακρυσμένες περιοχές απαιτούν εκατοντάδες έως
χιλιάδες χιλιόμετρα νέων δικτύων υψηλής τάσης. Για παράδειγμα στη
Γερμανία η Ε.ΟΝ Netz (2005) ζητά την εγκατάσταση 290 χμ. νέων δικτύων
που θα κοστίσουν 190 εκατ. €. Στην χώρα μας έχουμε το πρόσθετο πρόβλημα
ότι κατασκευάζονται υπέργεια ακόμη και τα δίκτυα μεσαίας τάσης με
αποτέλεσμα χιλιάδες κολόνες και χιλιόμετρα καλωδίων να κατακλύζουν τα
βουνά και τα νησιά όπως για παράδειγμα στην Εύβοια. Εκτός από το σοβαρό
κόστος επενδύσεων, τα νέα δίκτυα έχουν δύο σοβαρά μειονεκτήματα: πρώτα
επιφέρουν περιβαλλοντική υποβάθμιση σε νέες περιοχές και δεύτερον
παρουσιάζουν σοβαρές απώλειες ενέργειας λόγω των μακρινών αποστάσεων
μεταφοράς.
Πόσο κοστίζουν τα αιολικά πάρκα και ποιος πληρώνει;
Η παραγωγή ενέργειας από τον άνεμο είναι ακριβή παρά τους ισχυρισμούς
των εταιρειών. Για παράδειγμα στη Βρετανία η παραγωγή ανά MWh
υπολογίζεται £50 από τον άνθρακα, £72 από α/γ και £38 από πυρηνικό
εργοστάσιο. Γι’ αυτό η ανάπτυξη αιολικών πάρκων δε θα ήταν δυνατή χωρίς
την επιδότηση της ΕΕ και την υποστήριξη κάθε κράτους – μέλους προς τις
ιδιωτικές εταιρείες. Όταν η Δανία το 2003 μείωσε τις επιδοτήσεις, η
εγκατάσταση νέων α/γ ξαφνικά σταμάτησε. Στην πραγματικότητα οι εταιρείες
που εγκαθιστούν ΑΠ έχουν βρει ένα νέο επικερδές επιχειρηματικό πεδίο
και έτσι μπορεί να εξηγηθεί η αλληλοεπικάλυψη κατά 50% των αιτήσεων στην
Εύβοια (στοιχεία ΤΕΕ, 2009) καθώς και η ενορχηστρωμένη παραπλάνηση της
κοινής γνώμης ότι θα μας σώσουν από το βρώμικο λιγνίτη. Κατ’ αρχήν οι
επιδοτήσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης που αφορούν την εγκατάσταση των α/γ
φτάνουν μέχρι το 40% της επένδυσης και είναι γνωστό πως με
υπερτιμολογήσεις το ποσοστό αυτό μπορεί να αυξηθεί. Στη συνέχεια τα
κράτη μέλη παρέχουν εγγυημένη τιμή πώλησης ανά MWh η οποία καλύπτεται
από ειδικό τέλος που πληρώνουν οι καταναλωτές στους λογαριασμούς
ρεύματος. Κατά το 2009 η τιμή χονδρικής αγοράς της ενέργειας προερχόμενη
από τις συμβατικές πηγές διαμορφώθηκε στα 41 Eυρώ / MWh. Ωστόσο ειδικά
για την ενέργεια από ΑΠ, ο νόμος προβλέπει εγγυημένη τιμή αγοράς 80 Ευρώ
/ MWh. Έτσι το ΔΕΣΜΗΕ οφείλει να πληρώσει επιπλέον τη διαφορά που
ανέρχεται σε 72 εκατ. Ευρώ ( ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, Οκτ. 2009). Προς το παρόν οι
λογαριασμοί μας περιλαμβάνουν τέλος 0,3% υπέρ των ΑΠΕ που όμως δεν
φτάνει να καλύψει το παραπάνω ποσό γι αυτό το ΔΕΣΜΗΕ πρότεινε τον
7πλασσιασμό του τέλους στα 2,45%. Η πρόταση όμως αυτή δεν έγινε δεκτή
από το ΥΠΑΝ με αποτέλεσμα το ΔΕΣΜΗΕ να έχει αφήσει απλήρωτους τους
παραγωγούς αιολικής ενέργειας. Παρόμοια πολιτική επιδότησης στην τιμή
αγοράς της παραγόμενης ενέργειας ισχύει σε όλες τις χώρες της Ευρώπης
για τουλάχιστον για τα πρώτα 20 χρόνια ζωής ενός ΑΠ. Στην Βρετανία το
κέρδος για κάθε εγκαταστημένο MW αιολικής ενέργειας ανέρχεται στα
£3.5εκατ. σε περίοδο λειτουργίας 25 χρόνων (Εtherington, 2009).
Αν
συμπεριλάβουμε στα παραπάνω το κόστος κατασκευής των γραμμών μεταφοράς
υψηλής τάσης ( 80 εκατ. Ευρώ για τη γραμμή Ν. Μάκρη – Ν. Εύβοια και 450
εκατ. για τη διασύνδεση Κυκλάδων), το συνολικό κόστος ανάπτυξης αιολικών
πάρκων ανεβαίνει σε υπερβολικά ύψη σε σχέση με το υποτιθέμενο όφελος
και τελικά το κόστος αυτό πέφτει στους ώμους των καταναλωτών.
Ποιες είναι οι συνέπειες της μεγάλης κλίμακας αιολικών πάρκων;
Οι εταιρείες αιολικής ενέργειας λόγω της αναμενόμενης κερδοφορίας έχουν
κάθε συμφέρον να εγκαταστήσουν όσο το δυνατό μεγαλύτερα ΑΠ στη χώρα μας
η πολιτική προώθησης των ΑΠΕ έχει διαμορφωθεί τυφλά υπέρ της μαζικής
εγκατάστασης ΑΠ αγνοώντας τις συνέπειες εγκατάστασής τους σε παρθένα
ορεινά και νησιωτικά τοπία. Το χωροταξικό σχέδιο για τις ΑΠΕ (2008)
άνοιξε το δρόμο προς την διευκόλυνση εγκατάστασης σε ευαίσθητες
περιοχές, ενώ οι πρόσφατες απλοποιήσεις στο αδειοδοτικό πλαίσιο
(Νομοσχέδιο Επιτάχυνσης των ΑΠΕ, 2009) επιταχύνει την εγκατάσταση ΑΠ
μειώνοντας παράλληλα ακόμη περισσότερο την προστασία των ευαίσθητων
περιοχών. Η μαζική εξάπλωση των ΑΠ απειλεί την ακεραιότητα του ελληνικού
τοπίου στο όνομα της πράσινης ενέργειας, κατ’ αναλογία της μαζικής
ανοικοδόμησης κατά τις τελευταίες δεκαετίες στο όνομα της οικονομικής
ανάπτυξης, που οδήγησε τελικά σε οικιστική υποβάθμιση. Οι περισσότεροι
πολίτες δεν έχουν καταλάβει πως η εξάπλωση των ΑΠ διακυβεύει το μέλλον
των τελευταίων φυσικών περιοχών και κατ’ επέκταση την ποιότητα ζωής των
ντόπιων κατοίκων καθώς και τον τουρισμό.
Η μαζική εξάπλωση των αιολικών πάρκων απειλεί το τοπίο
Το ελληνικό τοπίο διακρίνεται για τη μικρή κλίμακα και τη λιτή ομορφιά
του που συνθέτουν οι ξεκάθαρες γραμμές του, η μεσογειακή βλάστηση και η
γεωλογία του. Μέχρι σήμερα διατηρεί σε μεγάλο βαθμό την ακεραιότητα του
χωρίς όμως να έχει εκτιμηθεί η αξία του ως εθνικός πόρος που συνδέεται
άμεσα με την ταυτότητα της χώρας μας. Σε αυτή την κατάσταση πρόκειται να
βάλει τέλος η μαζική εγκατάσταση των ΑΠ. Οι α/γ, ακόμη και ως απλά
στατικές κατασκευές των 150μ. να τις δει κανείς, βρίσκονται ολοφάνερα
εκτός κλίμακας τοπίου, ενώ ταυτόχρονα προσθέτουν στο φυσικό τοπίο
συντριπτικές επεμβάσεις, όπως η κίνηση των γιγάντων φτερών ( > 85μ.),
δίκτυα δρόμων πρόσβασης και υπέργεια δίκτυα μεταφοράς της ενέργειας.
Όλα αυτά θα συμβούν στα τελευταία παρθένα τοπία της χώρας όπως οι
βουνοκορφές, οι ακτές, οι ημιορεινές τοποθεσίες, οι αρχαιολογικοί χώροι
και οι προστατευόμενες περιοχές. Η αιολική βιομηχανία δεν δέχεται καν
τις παραπάνω επιπτώσεις, αλλά προπαγανδίζει τα σχέδιά της με
υπερβάλλοντες ισχυρισμούς περί μείωσης εκπομπών CO2 και αντικατάστασης
των ρυπογόνων μονάδων που όμως δεν ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα. Η
πικρή αλήθεια είναι ότι η επέλαση των α/γ και των δικτύων υψηλής τάσης
θα έχει τελικό αποτέλεσμα να μετατραπούν τα βουνά και τα νησιά μας σε
βιομηχανικές μονάδες παραγωγής ενέργειας προκαλώντας τεράστια απώλεια
φυσικών τοπίων καθώς και επιπτώσεις στη βιοποικιλότητα και τις
ανθρώπινες ζωές. Οι Δανοί προκειμένου να πετύχουν τη μεγαλύτερη
διείσδυση ΑΠ στον κόσμο παραδέχονται ότι θυσίασαν ένα μεγάλο μέρος της
φύσης της χώρας τους ( Mason, 2005).
Οι ανεμογεννήτριες αιτία θανάτου πουλιών
Μελέτες παρακολούθησης στην Ευρώπη και την Αμερική δείχνουν ότι η
πρόσκρουση πουλιών σε α/γ οδηγεί σε θανάτους πουλιών, κυρίως αρπακτικών.
Το πρόβλημα εντοπίζεται κυρίως σε μεταναστευτικά περάσματα και περιοχές
με πλούσια ορνιθοπανίδα. To Altamond Pass, μεταναστευτικό πέρασμα στην
Καλιφόρνια, έχει γίνει το πιο γνωστό παράδειγμα καταγραμμένων θανάτων
από προσκρούσεις που φτάνουν στους 1300 το χρόνο. Σε άλλα AΠ στην Ευρώπη
οι προσκρούσεις που έχουν καταγραφεί φτάνουν σε μερικές δεκάδες το
χρόνο. Στη χώρα μας έχουν καταγραφεί πέντε βεβαιωμένοι θάνατοι πουλιών
στην Κρήτη και τον Έβρο (…). Οι θάνατοι συμβαίνουν όταν τα αρπακτικά,
που πετούν με αργές κυκλικές κινήσεις για να εντοπίσουν από ψηλά την
τροφή τους, βρεθούν στην περιφέρεια κίνησης των πτερυγίων μιας α/γ που
έχει διάμετρο από 80 μ. έως 90 μ. και ταχύτητα περιστροφής 150mph. Τα
πουλιά τη στιγμή που βρεθούν ανάμεσα στα πτερύγια μιας α/γ έχουν σχεδόν 2
δευτερόλεπτα χρόνο για να αποφύγουν το θανάσιμο χτύπημα ( Etherington,
2009). Το γεγονός ότι τα αρπακτικά δεν έχουν φυσικό μηχανισμό άμυνας από
εναέριες επιθέσεις, τα καθιστά ιδιαίτερα ευάλωτα. Παρόμοιο κίνδυνο
διατρέχουν οι νυχτερίδες που παρουσιάζουν ιδιαίτερη ευπάθεια στις
συγκρούσεις, αλλά και σε άγνωστη αιτία που τους προκαλεί σοκ και
εσωτερική αιμορραγία όταν πλησιάζουν α/γ (Νew Scientist, 2008). Η
Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία υποστηρίζει ότι οι σημαντικές περιοχές
για τα πουλιά της χώρας μας πρέπει να εξαιρεθούν από εγκαταστάσεις α/γ,
ωστόσο το χωροταξικό των ΑΠ επιτρέπει την εγκατάσταση μετά από
ορνιθολογική μελέτη. Η αιολική βιομηχανία προσπαθεί να υποβαθμίσει το
γεγονός προκειμένου να εκμεταλλευτεί όλες τις περιοχές με δυνατό αέρα
που τυχαίνει όμως να είναι σημαντικοί τόποι διαβίωσης πουλιών. Άλλες
επιπτώσεις των α/γ στην άγρια ζωή συνδέονται με τα έργα κατασκευής
δρόμων και τις εκτεταμένες εκχερσώσεις και εκσκαφές που απαιτούνται. Η
απώλεια βλάστησης, οι διαβρώσεις εδαφών και άλλες οχλήσεις (π.χ θόρυβος,
σκόνη) υποβαθμίζουν οικοτόπους που δίνουν καταφύγιο σε έντομα, ερπετά
και μικρά θηλαστικά. Ένα ακόμη τραγικό και παράλογο γεγονός είναι να
κόβονται δασικά δέντρα προκειμένου να διευκολυνθεί η εγκατάσταση α/γ,
όπως έχει συμβεί μέχρι σήμερα στον Πάρνωνα και πιθανόν να συμβεί στα
δάση της Ευρυτανίας και αλλού.
Ακουστική και οπτική όχληση
Η αιολική βιομηχανία διαφημίζει τις σύγχρονες α/γ ως αθόρυβες και
φιλικές σε όσους ζουν κοντά τους. Την ίδια στάση υιοθέτησε το χωροταξικό
των ΑΠΕ που επιτρέπει την εγκατάσταση α/γ σε απόσταση 500μ. από
μεμονωμένες κατοικίες ακόμη και μικρούς οικισμούς. Ωστόσο αυτόπτες
μάρτυρες βεβαιώνουν ότι σε απόσταση ενός και πλέον χιλιομέτρου ο θόρυβος
γίνεται αντιληπτός όταν βοηθάει η κατεύθυνση του ανέμου και ιδιαίτερα
τη νύχτα που ο άνεμος δυναμώνει. Πηγή του θορύβου είναι τα πτερύγια των
α/γ που περιστρεφόμενα με ταχύτητα 150mph, προκαλούν ένα αεροδυναμικό
ρυθμικό θόρυβο. Στην περίπτωση πολλών α/γ ακούγονται παράλληλοι και
συνεχείς αεροδυναμικοί θόρυβοι που γεμίζουν τον αέρα. Στη Δανία παράπονα
θορύβου εξέφρασαν κατοικίες σε απόσταση 1,9 χμ. από AΠ, ενώ στη
Βρετανία μία κατοικία σε απόσταση 930μ. από ΑΠ, εγκαταλείφτηκε από τους
ιδιοκτήτες της λόγω της ανυπόφορης όχλησης στη διάρκεια της νύχτας. Οι
α/γ εκπέμπουν επίσης θορύβους χαμηλής συχνότητας κατά τη λειτουργία τους
που έχουν επιβεβαιωθεί με σεισμογράφους. Η αιολική βιομηχανία θεωρεί
τους υπόηχους ασήμαντους λόγω της μικρής έντασης τους, ωστόσο ορισμένοι
άνθρωποι μπορεί να είναι ευαίσθητοι σε αυτούς και να τους προκαλέσουν
αϋπνία και άλλα προβλήματα. Αυτές τις περιπτώσεις έντονης ακουστικής
όχλησης έχει ερευνήσει η Νina Piermond στο βιβλίο της Wind Turbine
Syndrome (2009). Mια ακόμη πηγή όχλησης για ιδιοκτησίες σε απόσταση 400 μ
. έως 800 μ. είναι η σκιά και η αντανάκλαση των περιστρεφόμενων
πτερυγίων ή και του πύργου ανάλογα με τη θέση του ήλιου. Στη Δανία η
σκιά πάνω σε ιδιοκτησίες λαμβάνεται σοβαρά υπόψη στην αδειοδοτική
διαδικασία γι αυτό υπολογίζεται ακριβώς με τον όρο να μην υπερβαίνει τις
10 ώρες το χρόνο (Danish Energy Agency, 2009). Στην Ελλάδα για το θέμα
της σκιάς δεν υφίσταται καμιά πρόβλεψη στο Χωροταξικό Πλαίσιο των ΑΠΕ
και τις ΜΠΕ – με αποτέλεσμα οι γειτονικές ιδιοκτησίες να παραμένουν
απροστάτευτες.
Κίνδυνοι ατυχημάτων από ανεμογεννήτριες
Τα πτερύγια των α/γ που ζυγίζουν έως 30 τόνους είναι το πιο ευάλωτο
μέρος τους καθώς μπορεί να σπάσουν είτε λόγω ακραίων καιρικών συνθηκών
είτε λόγω φυσιολογικής φθοράς (χρόνος ζωής 40.000 ώρες λειτουργίας). Τα
πτερύγια σε περίπτωσης σπασίματος μπορεί να απομακρυνθούν έως 400μ.
μακριά όπως συνέβη στο Μαρμάρι Ευβοίας το 2003 εξαιτίας ασυνήθιστα
σφοδρού ανέμου. Είναι φανερό ότι η απόσταση των 500μ. δεν εξασφαλίζει τα
σπίτια ή μικρούς οικισμούς από ενδεχόμενο ατύχημα. Ο κίνδυνος πυρκαγιάς
στο κιβώτιο ταχυτήτων είναι σπάνιος αλλά όχι απίθανος λόγω των τριβών
που αναπτύσσονται. Πιο συχνά εκδηλώνονται πυρκαγιές από τις γραμμές
μεταφοράς της ενέργειας, ένα πρόβλημα που έχει πάρει ανησυχητικές
διαστάσεις σε περιοχές με πολλά ΑΠ. Αντίθετα από τις υπόλοιπες χώρες της
Ευρώπης, η χώρα μας επιτρέπει ακόμη την υπέργεια μεταφορά της
ενέργειας. Οι α/γ μπορούν ακόμη να αλλοιώσουν το ραδιοτηλεοπτικό σήμα
όταν βρίσκονται μεταξύ πομπού και δέκτη. Την ίδια ενόχληση είναι δυνατό
να προκαλέσουν και στη λήψη του ραντάρ της αεροπορίας κατά τον εντοπισμό
αεροσκαφών.
Μείωση της αξίας γης και αγοράς ακινήτων
Η αξία της γης και των ακινήτων στην ύπαιθρο εξαρτάται κατά το
μεγαλύτερο μέρος από την απουσία οχλήσεων και τη φυσική ομορφιά του
τοπίου. Η εγκατάσταση τεράστιων α/γ με τις οχλήσεις που συνεπάγονται από
μόνες τους αλλά και από τη συνοδεία δικτύων και δρόμων πρόσβασης,
στερεί τη γη από τα φυσικά της χαρίσματα και αμαυρώνει την εικόνα της.
Κανείς δεν νιώθει ευχαρίστηση βλέποντας ένα τοπίο βιομηχανικό, πόσο
μάλλον να θέλει να αγοράσει ιδιοκτησία που με κάποιον τρόπο επηρεάζεται
από τις α/γ. Στη Βρετανία οι εκτιμητές ακινήτων κατέληξαν ότι κατοικίες
κοντά σε α/γ χάνουν την ελκυστικότητα τους και ένα σημαντικό μέρος της
αγοραστικής αξίας τους. Στη Δανία οι ιδιοκτήτες ακινήτων δυσφορούν και
αντιδρούν στην εγκατάσταση α/γ σε απόσταση αναπνοής 400μ. Η κυβέρνηση
της Δανίας για να ενθαρρύνει την αποδοχή της εγκατάστασης α/γ κοντά σε
κατοικίες, δίνει το δικαίωμα σε ιδιοκτήτες να ζητήσουν αποζημίωση (
Danish Energy Agency, 2009).
Οι ανεμογεννήτριες κατά του τουρισμού
Ο τουρισμός στα νησιά και τα ορεινά μέρη της πατρίδας μας βασίζεται στο
αδιατάραχτο φυσικό και πολιτισμικό τοπίο όπου η φύση και τα έργα του
ανθρώπου συνυπάρχουν σε αρμονική σχέση. Όσο η ποιότητα ζωής στις πόλεις
υποβαθμίζεται, η ανάγκη απόδρασης στο φυσικό τοπίο θα γίνεται συνεχώς
μεγαλύτερη. Εξάλλου το τοπίο, φυσικό και πολιτισμικό, είναι ο βασικός
πόλος έλξης των Ελλήνων και των ξένων τουριστών στην πατρίδα μας που
στηρίζουν τις τοπικές οικονομίες στα νησιά και τελευταία τα ορεινά
χωριά. Οι μαζική εξάπλωση των α/γ θα μεταβάλλει βαθιά τη φυσιογνωμία του
ελληνικού τοπίου τόσο με την προσθήκη των τεράστιων α/γ όσο και με τις
συνοδευτικές επεμβάσεις (δίκτυα και δρόμοι). Η βιομηχανοποίηση του
ελληνικού τοπίου με την εξάπλωση των ΑΠ θα αφήσει ένα διαρκές και μόνιμο
αποτύπωμα που τελικά θα μειώσει την ελκυστικότητα του. Έρευνες που
έκαναν οι οργανισμοί τουρισμού στην Ουαλία και τη Σκωτία έδειξαν ότι
σημαντικό μέρος του κοινού αναμένει αρνητική επίδραση των α/γ στην
προσέλκυση τουριστών. Στη Δανία οι περιοχές τουριστικού προορισμού
παραμένουν ελεύθερες από οποιαδήποτε εγκατάσταση α/γ. Στη χώρα μας που
συνεχώς τονίζουμε τη σημασία του τουρισμού για την τοπική ανάπτυξη, δεν
φαίνεται να έχουμε σκεφθεί σοβαρά την αρνητική επίδραση που θα έχει η
μαζική εγκατάσταση ΑΠ σε μια ζωτική οικονομική δραστηριότητα για πολλές
περιοχές.
Οι δήθεν θέσεις εργασίας
Οι υποστηρικτές
της αιολικής ενέργειας διατυμπανίζουν όπου βρεθούν και όπου σταθούν τη
δημιουργία θέσεων εργασίας. Οι περισσότερες θέσεις εργασίας βρίσκονται
εκεί όπου κατασκευάζονται α/γ δηλαδή στις εξής χώρες : Δανία, Γερμανία,
Ισπανία και ΗΠΑ. Για παράδειγμα η Δανία το 2005 κατείχε το 40% της
παγκόσμιας παραγωγής α/γ και απασχολούσε 20.000 εργαζόμενους (Μason,
2005). Στην χώρα μας που απλά εισάγει α/γ, οι θέσεις εργασίας
περιορίζονται μόνο στην εγκατάσταση και συντήρηση λειτουργίας, οι οποίες
όμως είναι ελάχιστες, επειδή οι α/γ παρακολουθούνται και ελέγχονται εξ
αποστάσεως με αυτοματοποιημένα συστήματα. Ένας συμβατικός σταθμός
παραγωγής ρεύματος με άνθρακα ή φυσικό αέριο παρέχει εκατοντάδες θέσεις
εργασίας σε σχέση με ένα ΑΠ που μπορεί να λειτουργήσει με τρεις –
τέσσερις υπαλλήλους μόνιμης απασχόλησης. Σε σύγκριση με τον τουρισμό, τα
ΑΠ όχι μόνο προσφέρουν ελάχιστη απασχόληση, αλλά απειλούν να μειώσουν
θέσεις εργασίας εξαιτίας της αρνητικής επίδρασης που έχουν στο φυσικό
και πολιτισμικό τοπίο.
Συμπεράσματα για την αιολική ενέργεια
Συνοψίζοντας τα προηγούμενα, η αιολική ενέργεια παρουσιάζει σοβαρά
μειονεκτήματα είτε για να στηρίξει το εθνικό σύστημα ενέργειας στη θέση
του λιγνίτη είτε στην ικανότητά της να μειώσει τους ρύπους που προκαλούν
την κλιματική αλλαγή. Συνοπτικά τα μειονεκτήματα της μαζικής εξάπλωσης
των α/γ είναι:
Οι α/γ δεν παράγουν φορτίο βάσης ούτε ρεύμα όποτε το
χρειαζόμαστε. Η παραγωγή ρεύματος είναι ασταθής γιατί εξαρτάται από τη
διακύμανση του ανέμου.
Παράγουν πραγματική ισχύ κατά 25% έως 30% χαμηλότερη της ονομαστικής.
Το γεγονός ότι οι α/γ απαιτούν την παράλληλη λειτουργία υποστηρικτικών
σταθμών ορυκτών καυσίμων και παράγουν ενέργεια λιγότερη του μισού της
ονομαστικής αξίας τους, σημαίνει ότι εξοικονομούν μικρότερο ποσό CO2 από
αυτό που διατυμπανίζεται.
Η αιολική ενέργεια δεν είναι
ανταγωνιστική σε σχέση με τα ορυκτά καύσιμα γι αυτό απαιτεί μόνιμη
επιδότηση στην τιμή αγοράς που χρεώνεται ο καταναλωτής.
Οι μαζική
εξάπλωση των α/γ στη χώρα μας θα έχει τεράστια επίπτωση στο ελληνικό
τοπίο τόσο εξαιτίας ασύμβατου μεγέθους, όσο και εξαιτίας των εκτεταμένων
επεμβάσεων (δρόμοι, δίκτυα).
Οι επιπτώσεις στον τουρισμό και την
ποιότητα ζωής των ντόπιων κατοίκων που θα ζουν μαζί με τις τεράστιες α/γ
δεν έχουν συζητηθεί και εκτιμηθεί σοβαρά.
Ποιες εναλλακτικές λύσεις υπάρχουν στο ενεργειακό πρόβλημα
Η ενεργειακή κρίση δεν έχει απλές και εύκολες λύσεις, εάν συνεχίσουμε
να θεωρούμε την ενέργεια ένα φθηνό και άφθονο αγαθό. Καθώς τα ορυκτά
καύσιμα λιγοστεύουν και είμαστε υποχρεωμένοι να τα μειώσουμε, οι ΑΠΕ και
νέοι τρόποι παραγωγής ενέργειας έρχονται στο προσκήνιο με ένα σημαντικό
περιορισμό παρόλα αυτά: με την τρέχουσα εφαρμοσμένη τεχνολογία οι ΑΠΕ
δεν μπορούν να παρέχουν την ίδια ποσότητα και ποιότητα ενέργειας σε
σύγκριση με τα ορυκτά καύσιμα (πετρέλαιο, άνθρακα και φυσικό αέριο), άρα
δεν μπορούν να τα αντικαταστήσουν. Είναι προφανές ότι το ενεργειακό για
να μην φτάσει σε αδιέξοδο, χρειάζεται να αντιμετωπιστεί με μια
διαφορετική λογική που πρωταρχικό σκοπό θα έχει τη σταθεροποίηση και τη
μείωση της κατανάλωσης ενέργειας παρά την ικανοποίηση συνεχώς
αυξανόμενων αναγκών. Για να φτάσουμε σε ένα τέτοιο στόχο, κεντρικό ρόλο
θα έχει η εξοικονόμηση της ενέργειας και η στροφή στην ενεργειακή
απόδοση (συσκευές, κτίρια κ.α). Η παραγωγή της ενέργειας είναι ανάγκη να
επιστρέψει στην μικρή κλίμακα που ανοίγει μεγάλες δυνατότητες στους
ιδιώτες και τους μικρούς τόπους να παράγουν τουλάχιστον ένα μέρος της
ενέργειας που χρειάζονται με χρήση των ΑΠΕ. Η κλίμακα που παράγεται η
ενέργεια έχει καθοριστική σημασία για το κόστος, τις απώλειες ενέργειας
από τη μεταφορά της σε μακρινές αποστάσεις και τις επιπτώσεις στο
περιβάλλον και τους ανθρώπους. Οι ΑΠΕ μεγάλης κλίμακας τελικά θα
αποδειχθεί ότι έχουν παρόμοια αρνητικά αποτελέσματα για το περιβάλλον
και τη ζωή των ανθρώπων όσο και η εκμετάλλευση των ορυκτών καυσίμων.Είναι
φανερό ωστόσο ότι η μικρή κλίμακα δεν θα μπορούσε να αντικαταστήσει
εξολοκλήρου την ανάγκη της μαζικής παραγωγής ενέργειας στο σημερινό
ενεργοβόρο σύστημα. Η μαζική παραγωγή θα πρέπει να αντιμετωπιστεί με
κάποιον τρόπο όπως με νέους σταθμούς φυσικού αερίου καθώς και με τη
βελτίωση των υπαρχόντων μονάδων λιγνίτη και πετρελαίου για την οποία δεν
γίνεται κανένας λόγος. Οι λύσεις δεν είναι απλές όταν μιλάμε για ένα
τεράστιο ενεργοβόρο σύστημα όπως αυτό της σημερινής Ελλάδας. Ασφαλώς
κανείς δεν επιθυμεί να μείνει η χώρα χωρίς ενέργεια, αλλά εξίσου αληθινό
είναι ότι κανείς δεν επιθυμεί να δει τη φυσική ομορφιά και χάρη των
βουνών και των νησιών μας να θυσιάζεται στο όνομα μιας υποτιθέμενης
ενεργειακής ασφάλειας.
Η συζήτηση για το ενεργειακό
χρειάζεται να βάλει στο τραπέζι όλες τις παραμέτρους των προτεινόμενων
λύσεων και όλους τους εμπλεκόμενους που δεν είναι μόνο οι τεχνοκράτες
αλλά και οι απλοί πολίτες.
Το ενεργειακό πρόβλημα σε καμιά περίπτωση δεν
είναι απλά ένα αποκλειστικά τεχνοκρατικό ζήτημα γιατί οι επιλογές που
αποφασίζονται, θα επιφέρουν βαθιές αλλαγές στο πρόσωπο της υπαίθρου και
θα επηρεάσουν τις ζωές των ανθρώπων που ζουν εκεί.
